ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈျဖစ္ တယ္

ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုမႈေတြမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈအေနနဲ႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ဟာ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုး အဓိ ပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျမင္အရဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူမႈေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအားလံုးနဲ႔ ပတ္သက္ တာေၾကာင့္ လူသားေတြတည္ရွိမႈျဖစ္စဥ္ရဲ႕ ေနရာစံု၊ ေထာင့္ေပါင္းစံုမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ တည္ရွိေနပါတယ္။ Adrian Leftwich ေရးသားတဲ့ ”ႏိုင္ငံေရးဆိုတာဘာလဲ” ဆိုတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ စုေ၀းမႈအသြင္သဏၭာန္ေဆာင္တဲ့ လူမႈေရးရာ လႈပ္ရွားမႈအားလံုးရဲ႕ အသည္းႏွလံုးျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒီ႐ႈေထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရး ဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္၊ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ေတြမွာတင္မကဘဲ လူမႈေရးဆက္စပ္မႈရွိတဲ့ မိသားစုတြင္းမွာ၊ မိတ္ေဆြသူ ငယ္ခ်င္းအုပ္စုေတြအတြင္းမွာပါ ရွိတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူမႈစနစ္ ျဖစ္တည္မႈျဖစ္စဥ္ရဲ႕ ထုတ္လုပ္မႈ၊ ျဖန္႔ျဖဴးမႈ၊ အရင္းအျမစ္အသံုးျပဳမႈအားလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္လာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အရင္းအျမစ္ဆိုတာက ရွား ပါးၿပီး၊ လူသားေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြ၊ ဆႏၵေတြကေတာ့ အဆံုးအစ မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္လဲ ရွားပါးတဲ့အရင္းအျမစ္ေတြ ကို ရယူပိုင္ဆိုင္မႈေတြအတြက္ ႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားမႈေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလို႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ အသံုးျပဳတဲ့ နည္းလမ္းေတြဟာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈေတြ ပါ၀င္လာပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈရဲ႕ မ်က္ႏွာစာသံုးခုကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လိုလာပါတယ္။ ေမာင္ခေခြး က သူ႔ဘာသာသူ ျပဳ လုပ္မွာမဟုတ္တဲ့ အလုပ္တစံုတရာကို ေမာင္ကႀကီးက လုပ္ေစႏိုင္တယ္ဆိုရင္ ေမာင္ကႀကီးက ေမာင္ခေခြးအေပၚ ပါ၀ါ က်င့္သံုးမႈ ရွိတယ္လို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ေမာင္ခေခြးအေပၚ ေမာင္ကႀကီးက ဘယ္လိုသဏၭာန္ေတြနဲ႔ လႊမ္းမိုးမႈ လုပ္ ႏိုင္မလဲ။ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈရဲ႕ မ်က္ႏွာစာသံုးခုျဖစ္တဲ့ ပါ၀င္က်င့္သံုးသူ လိုလားတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ေစျခင္း၊ အေတြးအေခၚ အရ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ agenda ခ်ေပးျခင္း စတာေတြနဲ႔ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ေစျခင္းဆိုတာက သူတပါးရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္မႈေတြထဲမွာ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့အေၾကာင္းအရာေတြ ပါ၀င္လာေအာင္ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ ကိုင္မႈျဖစ္ပါတယ္။ Three Faces of Power (1989) စာအုပ္ထဲမွာ စာေရးသူ Keith Boulding က ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ (သို႔) လူ တဦးရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို တျခားႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ၊ လူတဦးက လႊမ္းမိုးတဲ့အခါမွာ အင္အားအသံုးျပဳျခင္း၊ သစၥာေစာင့္သိ ေစျခင္း၊ အျပန္အလွန္အက်ဳိးစီးပြား ဖန္တီးညႇိႏႈိင္းျခင္း စတဲ့နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပ ခဲ့ပါတယ္။
ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈရဲ႕ ေနာက္ထပ္မ်က္ႏွာစာတခုကေတာ့ အေတြးအေခၚအရ ထိန္းခ်ဳပ္မႈျဖစ္ပါတယ္။ဒီမ်က္ႏွာစာမွာ ပါ၀ါက်င့္ သံုးသူဟာ အင္အားအသံုးျပဳမႈေတြ၊ သစၥာေစာင့္သိေစရန္ ၾကိဳးပမ္းမႈေတြ ျပဳလုပ္တာမဟုတ္ဘဲ လူသားေတြရဲ႕ ေတြးေခၚ စဥ္းစားမႈ၊ လိုအင္ဆႏၵနဲ႔ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ပံုေဖာ္လႊမ္းမိုးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရး ျပဳလုပ္တာဟာ ဒီမ်က္ႏွာစာကို အသံုးျပဳၿပီး ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ စာနယ္ဇင္းသမားက်င့္၀တ္နဲ႔ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသမားက်င့္၀တ္ မတူပါဘူး။ စာနယ္ဇင္းသမားက ျဖစ္စဥ္တရပ္ေပၚ မွာ ႐ႈေထာင့္မ်ဳိးစံုကေန တင္ျပရပါတယ္။ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသမားက မိမိရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္ ႐ႈေထာင့္ကေန တင္ျပရပါတယ္။ ျဖစ္ရပ္ေတြမွာ တခုထက္ပိုတဲ့ အမွန္တရားေတြ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ ဘယ္အမွန္တရားကို ဘယ္သူေတြကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး ဒီျဖစ္စဥ္ကို တင္ျပမွာလဲဆိုတာက ရပ္တည္ခ်က္နဲ႔ ဆိုင္လာပါတယ္။ ဥပမာ-စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက အမိန္႔ေပးတဲ့အ တြက္ ဆႏၵျပတဲ့ ျပည္သူေတြကို ပစ္သတ္မႈျဖစ္စဥ္တခု ျဖစ္ပြားၿပီဆိုပါစို႔။ စစ္သားေတြက စစ္မိန္႔ကိုနာခံတာ၊ ျပည္သူေတြ က သူတို႔ရဲ႕ ဆႏၵကို ထုတ္ေဖာ္တာ၊ ျပည္သူေတြ ဒီကို ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ရျခင္းရဲ႕ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းစတဲ့ အခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီးပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါကို စစ္အာဏာရွင္ဘက္က ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိတဲ့အခါ ဆႏၵျပတဲ့ ျပည္သူေတြကို အဖ်က္သမားေတြ အ ေနနဲ႔ ေျပာမွာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္မိန္႔နာခံတဲ့ စစ္သားေတြကို သစၥာေစာင့္သိတဲ့ သူရဲေကာင္းေတြအေနနဲ႔ ပံုေဖာ္မွာ ျဖစ္ပါ တယ္။ တၿပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ စစ္မိန္႔မနာခံသူေတြ၊ လူထုနဲ႔ ပူးေပါင္းသူေတြကို တပ္ေျပးေတြ၊ သစၥာေဖာက္ေတြအေနနဲ႔ ပံုေဖာ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက စစ္တပ္ဘက္က ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသဏၭာန္ပါ။
ဒါကို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဘက္က ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးမွာက်ေတာ့ စနစ္ရဲ႕ ဆိုးက်ဳိးေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုကို သစၥာမခံပဲ လူထုကို ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြအေပၚ သစၥာေစာင့္သိတာကို ႐ႈံ႕ခ်ပါတယ္။ ေ၀ဖန္ေျပာဆို ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုနဲ႔ တသားတည္းျဖစ္လာတဲ့ ဘက္ေျပာင္း တပ္မေတာ္သားေတြကို သူရဲေကာင္းေတြအျဖစ္ ပံုေဖာ္ မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဘက္က ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသဏၭာန္ပါ။
ဒါကို စာနယ္ဇင္းသမားေတြကက်ေတာ့ ကိုယ္လုပ္ေနတဲ့ စာနယ္ဇင္း၊ သတင္းဌာနရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္အေပၚ အေျခခံၿပီး တင္ျပပံု၊ တင္ျပနည္းကြာျပန္ပါတယ္။ ဘယ္စာနယ္ဇင္း၊ သတင္းမီဒီယာမွာမဆို ရပ္တည္ခ်က္၊ က်င့္၀တ္၊ စည္းကမ္းေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာလဲ က်င့္၀တ္၊ စည္းကမ္းေတြက အေျခခံထားတဲ့ စည္းမ်ဥ္းေတြ၊ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြအားလံုး တပံုစံတည္း မဟုတ္ပါဘူုး။ လံုး၀ ဘက္လိုက္မႈကင္းခ်င္မွ ကင္းပါလိမ့္မယ္။ အခ်က္အလက္ကို ရာႏွဳန္းျပည့္နီးပါး ဦးစား ေပးရတဲ့ သတင္းေတြမွာေတာင္ သတင္းဌာနတခုနဲ႔ တခု တင္ျပပံု မတူပါဘူး။ တင္ျပပံုဆိုတာမွာလဲ သမိုင္းဆရာအေနနဲ႔ တင္ျပမႈ၊ သံုးသပ္ေလ့လာသူအေနနဲ႔ တင္ျပမႈ၊ ေတာ္လွန္ေရး ဘက္ေတာ္သား စာနယ္ဇင္းသမားတေယာက္အေနနဲ႔ တင္ ျပမႈ၊ အာဏာရွင္ဘက္ေတာ္သား စာနယ္ဇင္းသမား တေယာက္အေနနဲ႔ တင္ျပမႈ၊ ပညာရွင္တေယာက္အေနနဲ႔ အေၾကာင္း နဲ႔ အက်ဳိးသံုးသပ္တင္ျပမႈ စတာေတြအားလံုးမွာ ကြဲျပမႈေတြ ရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။
ပါ၀ါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေနာက္ထပ္မ်က္ႏွာစာ တခုကေတာ့ agendaခ်မွတ္ေပးမႈပါ။ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႔အစည္းတခုကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူတေယာက္ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ခ်မွတ္သင့္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္လို႔မရေအာင္ ပါ၀ါက်င့္သံုးၿပီး လႊမ္းမိုးမႈျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကို ႏိုင္ငံေရး၊စီးပြားေရး၊လူမႈေရးက႑စံုမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။political agenda ေတြ မွာ ကိုယ့္အက်ဳိးစီးပြားနဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္လို႔မရေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရတဲ့ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိန္မီဆံုးျဖတ္ရမယ့္ ကိစၥရပ္ေတြကို အခ်ိန္မမီေအာင္ ျပဳလုပ္တာ၊ အေရးႀကီးကိစၥတခုျဖစ္ပြားေနခ်ိန္မွာ တျခားအမ်ား စိတ္၀င္စားဖြယ္ အေၾကာင္းအရာေလးေတြနဲ႔ လမ္းလႊဲတာ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီနဲ႔ အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ ဦးတည္ခ်က္လမ္းေၾကာင္း ေတြကို လႊဲေပးတာေတြဟာ ဒီပါ၀ါက်င့္သံုးမႈ မ်က္ႏွာစာမွာ အက်ံဳး၀င္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ပါ၀ါနဲ႔ ပတ္သက္တယ္ဆိုတဲ့ ႐ႈေထာင့္ကို အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူအမ်ားအျပားက ေထာက္ ခံၾကပါတယ္။ အစဥ္အလာဓေလ့ထံုးစံေတြက အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းတာ၀န္ဆိုတာ အိမ္မႈကိစၥေတြအေနနဲ႔ သတ္ မွတ္ၿပီး အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မႈကို ကန္႔သတ္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ အမ်ဳိးသားေတြကသာ ျပင္ပ ကမၻာမွာ လႈပ္ရွားေနရသူမ်ားျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရး ပါ၀င္ပတ္သက္မႈရွိတယ္ဆိုတဲ့ ဒီထံုးတမ္းစဥ္လာေတြကို အမ်ဳိးသ မီးအခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူေတြက ဆန္႔က်င္ၿပီး “ကိုယ္ေရးကိုယ္တာဟာလဲ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္တယ္” လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့ၾကပါ တယ္။ မိသားစုဘ၀၊ တဦးခ်င္းဘ၀ရဲ႕ အေျခအေနဆိုတာေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြ၊ လႈပ္ရွားမႈေတြရဲ႕ ႐ိုက္ခတ္မႈကို ခံစားၾကရစျမဲျဖစ္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ မိသားစုဘ၀နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္လို႔ သူတို႔က ဆိုၾကပါတယ္။
Sexual Politics (1969) စာအုပ္ထဲမွာ စာေရးသူ Kate Millet က ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူအုပ္စုတခုကေန တခုကို ခ်ဳပ္ကိုင္ ထားတဲ့ အစီအမံေတြျဖစ္တာေၾကာင့္ မိသားစုဘ၀ေတြမွာ အမ်ဳိးသားေတြက အမ်ဳိးသမီးေတြကို ၀င္ေငြအရ၊ ထံုးတမ္းစဥ္ လာအရ၊ စာေပအကိုးအကားေတြအရ နိမ့္က်သူေတြအျဖစ္ မိမိကိုယ္မိမိ လက္ခံလာေအာင္ ျပဳလုပ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာ ေတြ ကို ႏိုင္ငံေရးအေနနဲ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ မ၀ါဒီေတြက ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ေန႔စဥ္လူမႈဘ၀နဲ႔ ဆက္စပ္တယ္လို႔ အခိုင္အမာ ယံုၾကည္ထားၾကပါတယ္။ သူတို႔အျမင္အရ အိမ္ေထာင္ဘက္ႏွစ္ဦးအၾကားက ဆက္ဆံေရး၊ မိဘနဲ႔ သားသမီးဆက္ဆံေရး၊ အလုပ္ရွင္နဲ႔အလုပ္သမား ဆက္ဆံေရး၊ အစိုးရနဲ႔ ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားအၾကားက ဆက္ဆံေရး စတာေတြမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမႈေတြ အျပန္အလွန္ရွိေနတာေၾကာင့္ ဒါေတြကို ႏိုင္ငံေရးအျဖစ္ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ စကားလံုးရဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္မွာတင္ အလြန္ကို က်ယ္၀န္းနက္နဲတဲ့ စကားလံုးတခုအေနနဲ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုနက္နဲလွတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပညာကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာက်ေတာ့ သေဘာတရားေတြ၊ သီအိုရီေတြ၊ စနစ္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ ဘက္ေပါင္းစံုကေန ေပါင္းစပ္ပါ၀င္လာတာေၾကာင့္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔သြားပါတယ္။ ေရွးေခတ္ ေတြမွာတုန္းကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးကို ပညာရပ္တခုအျဖစ္ ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ဒႆနိကေဗဒ၊ ဥပေဒ၊ သမိုင္းပညာရပ္ေတြရဲ႕ ဘာသာရပ္ခြဲတခုအေနနဲ႔ပဲ သတ္မွတ္ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္တည္မႈရဲ႕ အေျခ ခံစည္းမ်ဥ္းေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေလ့လာဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးေလ့လာဆန္းစစ္မႈရဲ႕ မူရင္းအစဟာ ေရွးေခတ္ဂရိျပည္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ပေလတိုနဲ႔ အရစ္တိုတယ္တို႔ဟာ ႏိုင္ ငံေရးကို ဒႆနိကေဗဒရွဴေထာင့္ကေန ေလ့လာသံုးသပ္တဲ့ ဒႆနိကေဗဒဆိုင္ရာ အစဥ္အလာ ( Philosophical tradition) ရဲ႕ ဖခင္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ medieval theorists ေတြျဖစ္တဲ့ Augustine နဲ႔ Aquinas တို႔ရဲ႕ ေရးသားခ်က္ေတြ မွာလဲ သူတို႔ရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြ လႊမ္းမိုးမႈရွိပါတယ္။ ဒီလို ဒႆနိကေဗဒအစဥ္အလာအရ ေလ့လာမႈေတြမွာ တန္ဖိုး၊ စံႏႈန္းစံထား၊ ကိုယ္က်င့္တရား စတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေတြးအေခၚေတြ၊ ေမးခြန္းေတြ(normative questions) အ မ်ားအျပား ပါ၀င္ပါတယ္။ ဘာဆိုတာထက္ ဘယ္လိုျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတာကို ဦးစားေပးေဖာ္ျပခ်က္ မ်ားပါတယ္။ ဥပမာ-ဘာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္က ခ်မွတ္တဲ့ဥပေဒကို လိုက္နာသင့္သလဲ၊ ပုဂၢလိက လြတ္လပ္ခြင့္မွာ အမ်ားကို မထိခိုက္ေအာင္ ဘယ္လိုကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ရိွသင့္သလဲ စတာမ်ဳိးေတြပါ။
ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမႈဆိုင္ရာ ေနာက္ထပ္အစဥ္အလာတခုကေတာ့ ကိန္းဂဏာန္း အေျချပအစဥ္အလာ empirical tradition ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအစဥ္အလာကို ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအမ်ဳိးအစားေတြကို ခြဲျခားျပခဲ့တဲ့ အရစၥတိုရဲ႕စာ၊ Machiavelli ေရးသားခဲ့တဲ့ realistic account of statecraft နဲ႔Montesquieu ေရးသားခဲ့တဲ့ အစိုးရနဲ႔ ဥပေဒဆိုင္ရာ လူမႈ ေဗဒသီအိုရီ ေတြထဲမွာ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ၁၇ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ John Locke နဲ႔ David Hume တို႔ရဲ႕ doctrine of empiricism ပ်ံ႕ႏွံ႕လာပါတယ္။ Doctrine of empiricism က အေတြ႔အၾကံဳဆိုတာ အသိပညာရဲ႕ အေျခခံ ျဖစ္တာေၾကာင့္ သီအိုရီေတြ၊ အဆိုအမိန္႔ေတြအားလံုးကို ေလ့လာေစာင့္ၾကည္မႈေတြနဲ႔ စမ္းသပ္ရမယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ၁၉ ရာစုေရာက္ေတာ့ ဒီအေတြးအေခၚေတြဟာ positivism၀ါဒထြန္းကားလာေရးဆီကို ဦးတည္သြားပါေတာ့တယ္။
ႏိုင္ငံေရးကို သိပၸံပညာေ၀ါဟာရေတြနဲ႔ ေဖာ္ျပဖို႔ ပထမဆံုးၾကိဳးပမ္းခဲ့သူကေတာ့ materialist conception of history ကို အသံုးျပဳၿပီး သမိုင္းေၾကာင္းတိုးတက္မႈေတြရဲ႕ တြန္းအားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့Karl Marx ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၇၀ ကာလ ေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးကို သိပၸံပညာရပ္အေနနဲ႔ သတ္မွတ္မႈေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ေအာက္စဖိုဒ့္၊ ပဲရစ္နဲ႔ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္ကို သင္ၾကားလာၾကပါတယ္။ (၁၉၀၆) ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ေလ့လာေရးစာေစာင္ ထြက္ေပၚ လာပါတယ္။ (၁၉၅၀-၆၀)ကာလေတြက်ေတာ့ သိပၸံနည္းက်ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာမႈေတြ အားေကာင္းလာပါတယ္။ David Easton ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ သဘာ၀သိပၸံနည္းလမ္းေတြကိုပါ သင့္ေလ်ာ္သလို ဆြဲယူ အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ ပညာရပ္တခုျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အဆိုထြက္ေပၚလာၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အေရအတြက္ အေျချပဳသုေတသန နည္းလမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳၿပီး ႏိုင္ငံေရးေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြ ပိုၿပီး မ်ားျပားလာပါတယ္။ ဥပမာ-မဲေပးမႈျပဳမူေဆာင္ ရြက္ပံုေတြ၊ တရားေရးရာျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြရဲ႕ ျပဳမူဆံုးျဖတ္ပံု စတာေတြမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္ထားတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြေပၚမွာ အေျခတည္ၿပီး လူမႈသီအိုရီေတြ တည္ေဆာက္ရမယ္ဆိုတဲ့ ယံုၾကည္ မႈ (Behaviouralism) ဟာ(၁၉၅၀-၆၀) ကာလေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမႈေတြကို လႊမ္းမိုးထားခဲ့ပါတယ္။
(၁၉၆၀) ေနာက္ပိုင္းကာလေရာက္ေတာ့ Behaviouralism ကို မေက်လည္မႈေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ကိန္းဂဏာန္းေတြနဲ႔ပဲ တိုင္းတာလို႔ မရဘူးဆိုတာကို ျငင္းဆိုမႈေတြရွိလာပါတယ္။ တရားမွ်တမႈ၊ လြတ္လပ္မႈ၊ ညီညြတ္မႈ၊ အခြင့္အေရးစတာေတြကို ကိန္းဂဏာန္းနဲ႔ တိုင္းတာလို႔ မရႏိုင္ေၾကာင္း ေျပာဆိုလာၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ (၁၉၇၀) ကာလ ေတြမွာ ကိုယ္က်င့္တရား၊ စံခ်ိန္စံညြန္းစတာေတြနဲ႔ဆိုင္တဲ့ normative questions ေတြဆီ ျပန္လွည့္လာၾကပါတယ္။ John Rawls နဲ႔ Robert Nozick တို႔ရဲ႕စာေတြမွာ ဒီသေဘာတရားေတြ အမ်ားအျပား ပါ၀င္ပါတယ္။
ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမႈေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒ၊ ျပည္သူ႔ေရြးခ်ယ္မႈသီအိုရီ (public-choice theory)၊ Rational Choice theory စတာေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီသီအိုရီေတြက ေဘာဂေဗဒ သီအိုရီေတြမွာ အ ေျခခံထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို အသံုးျပဳၿပီး Antony Downs, Mancur Olson နဲ႔ William Nikanen တို႔က ပါတီ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ၊ အက်ဳိးအျမတ္အုပ္စု ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြနဲ႔ ဗ်ဴ႐ိုကရက္ေတြရဲ႕ မူ၀ါဒလႊမ္းမိုးမႈစတာေတြကို ေလ့လာခဲ့ၾက ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမႈေတြမွာ အသံုးမ်ားတဲ့ ေနာက္ထပ္သီအိုရီတခုကေတာ့ သခ်ၤာဘာသာရပ္ကေန သက္ဆင္း လာတဲ့ ဂိမ္းသီအိုရီျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး႐ႈပ္ေထြးမႈေတြ၊ အက်ပ္အတည္းကာလေတြမွာ မွန္ကန္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ် မွတ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ အသံုးျပဳသင့္တဲ့ သီအိုရီတခုျဖစ္ပါတယ္။
သခ်ၤာနဲ႔ စီးပြားေရးသီအိုရီေတြကေန သက္ဆင္းလာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီအသစ္ေတြသာမက ၀ါဒသစ္၊ အေတြးအေခၚသစ္ ေတြလဲ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီး၀ါဒဟာ က်ားမကြဲျပားျခားနားမႈေတြကို ထုတ္ေဖာ္ရင္း ႏိုင္ငံေရး ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေမးခြန္းထုတ္ေနပါတယ္။ Green Politics ဟာ လူသားေတြကို ဦးစားေပးစဥ္းစားမႈ (anthropocentric emphasis) မွာ အေျခခံတဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရးသီအိုရီေတြကို စိန္ေခၚၿပီး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ သ ေဘာတရားေတြကို ဦးစားေပးစဥ္းစားမႈ (holistic emphasis) ေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး နားလည္မႈေတြ ကို ျဖန္႔ျဖဴးေနပါတယ္။ ၁၉၂၃ မွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ ဖရန္႔ဖတ္ေက်ာင္းေတာ္ရဲ႕ မာ့စ့္လက္သစ္၀ါဒေပၚမွာ အေျခခံထား တဲ့ critical theory ဟာ လက္ရွိက်င့္သံုးေနတဲ့ လူမႈထံုးတမ္းစဥ္လာေတြကို ေ၀ဖန္မႈေတြ ျပဳလုပ္ေနပါတယ္။
ဒီလို၀ါဒေတြ၊ သီအိုရီေတြ အမ်ားအျပားအၾကားမွာ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူတေယာက္ဟာ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားေတြ (political concepts) ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီေတြ (political theories) ႏိုင္ငံေရးေမာ္ဒယ္ေတြ (political models) အေတြးအ ေခၚအိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ (ideological traditions/ paradigms) ေတြကို ကြဲကြဲျပားျပား သိနားလည္ဖို႔ လိုအပ္လွပါ တယ္။